Steeds meer landen in Europa zoeken oplossingen voor uitgezette asielzoekers in de vorm van 'terugkeerhubs'. Is dat een oplossing voor het moeizame uitzettingsbeleid van uitgeprocedeerde asielzoekers? "Nog niet zo makkelijk uitgevoerd in Europa."
Europese landen zoeken al jaren naar een manier om zeker te zijn dat mensen zonder geldige papieren terugkeren naar hun land van herkomst. Volgens de EU blijft 80 procent van hen op dit moment gewoon in Europa. Met zogenoemde terugkeerhubs wil de Europese Commissie dat probleem oplossen.
Info
Wat is een terugkeerhub?
Terugkeerhubs zijn centra buiten de EU waar migranten naartoe worden gestuurd als een soort tussenstation, tot ze terugkeren naar hun land van herkomst. Het idee van deze terugkeerhubs is niet nieuw, maar krijgt nu meer aandacht binnen de EU, mede door politieke druk en de wens om migratie effectiever te regelen. Tegelijkertijd zijn er zorgen geuit over de effectiviteit en juridische haalbaarheid van deze centra, en benadrukt de Commissie dat de mensenrechten van de betrokkenen gewaarborgd moeten blijven.
Albanië als tussenstation
Op dit moment heeft alleen Italië een terugkeerhub buiten de landsgrenzen, in Albanië. Het centrum was aanvankelijk bedoeld om migranten direct heen te sturen, voordat ze op Italiaans grondgebied aankwamen, maar daar stak de Italiaanse rechter een stokje voor.
Sinds een paar maanden brengt de Italiaanse regering tientallen uitgeprocedeerde asielzoekers naar Albanië om van daaruit de terugkeer te organiseren. De kosten voor het project zijn hoog, omdat de migranten alleen mogen worden uitgezet vanuit Italië. Dat betekent dat migranten die in Albanië verblijven eerst terug moeten naar Italië voordat ze kunnen vertrekken.
Nauwe cellen
Europarlementariër voor Volt Anna Strolenberg bezocht de Italiaanse centra in Albanië twee keer, voor het laatst 3 weken geleden. De Italiaanse wet bepaalt dat politici opvang- en detentiecentra moeten kunnen bezoeken. Journalisten zijn er de afgelopen maanden niet binnengelaten. Strolenberg vertelt: "Juist omdat dit momenteel de enige terugkeerhub is in Europa, en dit mogelijk een blauwdruk zal zijn voor nieuwe hubs, wilde ik zien hoe het eraan toeging."
Ze zag binnen de muren zo'n tachtig mannen die in nauwe cellen per vier verblijven. "Daar zitten ze de hele dag. Ik merkte dat veel mensen verdoofd waren, en dat beaamden de migranten ook die ik daar sprak." Strolenberg was vooral verbaasd dat de mensen die daar zaten haar vertelden dat ze niet begrepen waarom ze daar naartoe waren gebracht en tot wanneer ze daar moesten blijven.
Hub als stimulans
Universitair docent bij het Instituut voor Immigratierecht en lid van de Adviesraad Migratie Mark Klaassen noemt het voorstel van de Europese Commissie een eerste stap richting wetgeving. "De Commissie benadrukt dat de mensenrechten moeten worden gerespecteerd en dat er perspectief op verblijf en op terugkeer moet zijn." Volgens de universitair docent zal het niet toegestaan zijn om in dit soort hubs uitgeprocedeerde asielzoekers op te sluiten, zonder verder plan.
Hij snapt wel dat Europa nu werk maakt van een verbetering van het terugkeerbeleid. "De hele EU worstelt met het moeizame terugkeer van uitgeprocedeerden en het gebrek aan medewerking van landen van herkomst. Ik kan me voorstellen dat zo'n terugkeerhub een stimulans zal zijn voor uitgeprocedeerde asielzoekers om toch zelfstandig te vertrekken, zodat ze daar niet heen moeten."
Oeganda
Ook andere lidstaten hebben plannen om asielzoekers buiten de Europese Unie op te vangen, terwijl ze wachten op hun uitzetting. Nederland kijkt naar Oeganda voor zo'n hub. Vorig jaar oktober maakte minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingsamenwerking Reinette Klever dit plan bekend tijdens een werkbezoek aan Oeganda.
Op vragen van EenVandaag laat het ministerie weten: 'In de afgelopen maanden zijn er verschillende gesprekken geweest tussen onze ambtenaren en de Oegandese overheid over de uitwerking van het plan. Daarbij komt natuurlijk veel kijken, zowel juridisch, technisch als operationeel. We verkennen wat binnen de kaders van bestaande nationale, Europese en internationale wettelijke kaders mogelijk is. Deze gesprekken zijn vertrouwelijk.'
'Gaat binnen EU al moeilijk'
Of de terugkeerhubs daadwerkelijk op grote schaal zullen worden ingezet, vindt Klaassen lastig te voorspellen. Maar het is niet zo makkelijk uitgevoerd, denkt hij.
"Ik zie hoe moeilijk het al is binnen de EU. Hier kijken rechters op basis van de huidige wetgeving heel streng hoe het is gesteld met de opvang in een ander Europees land en wordt er regelmatig geoordeeld dat een land als Griekenland te slechte condities heeft om een asielzoeker terug te sturen. Als het binnen Europa al zo moeilijk is, waarom zou het dan wel lukken met een land als Oeganda?"
'Verplaatsing van lastigheden'
Europarlementariër Strolenberg vindt de hubs zelf geen goed idee. "Het lijkt mij een veel beter plan om Europabreed afspraken te maken met herkomstlanden. Als je dat met z'n allen doet, sta je sterker. Hubs zijn de verplaatsing van de lastigheden die wij hier hebben, die parkeren we dan in een ander land."
Het voorstel van de Commissie moet nog worden goedgekeurd door het Europees Parlement en de lidstaten. De komende maanden zullen bepalend zijn voor de verdere ontwikkeling en uitvoering van dit beleid.