Twaalf Nederlandse universiteiten zeggen hun samenwerking met Israëlische instellingen te willen heroverwegen, blijkt uit een rondgang van EenVandaag. Twee universiteiten laten weten niet van plan te zijn om hun samenwerkingen te evalueren.
Studenten eisen al maanden meer transparantie over samenwerkingen met Israëlische instellingen, een onderzoek naar zulke banden en soms de directe beëindiging van dit soort partnerschappen. Alle universiteiten die samenwerkingen hebben met Israëlische instellingen hebben te maken (gehad) met studentenprotesten.
Academische vrijheid
Minister Eppo Bruins van Onderwijs ziet dat universiteiten de laatste jaren steeds kritischer kijken naar internationale samenwerkingen. "Wat heel belangrijk is, is dat wetenschap op een ethische manier gebeurt en volgens de wetenschappelijke mores."
Daarbij is volgens hem academische vrijheid 'heel belangrijk'. "Dus het is belangrijk dat individuele contacten wel kunnen bestaan", zegt de minister over wetenschappelijke samenwerkingen, dus ook met die met Israël.
'Niet afstoten, maar aanhalen'
VVD-Tweede Kamerlid Claire Martens is kritisch over het opschorten van samenwerkingen. "Je moet de samenwerkingen met landen waar je al dan niet vraagtekens bij plaatst, niet afstoten maar aanhalen", vindt ze.
"Israël loopt op heel veel vlakken voor, bijvoorbeeld als het gaat om gezondheidswetenschappen", noemt Martens als voorbeeld. "Ik vind het zeer onwenselijk en ook heel politiek om die banden dan maar te verbreken terwijl je juist die data zou kunnen ophalen uit Israël."
Steeds meer universiteiten willen de samenwerkingsverbanden met Israëlische onderwijsinstellingen toetsen, sinds de vele demonstraties op de campussen. Veel universiteiten zijn van plan dit te doen aan de hand van een commissie of richtlijn:
- Van de zestien publieke universiteiten in Nederland zijn er veertien die samenwerken met Israëlische instellingen
- Van die veertien universiteiten zijn er twaalf die een commissie inzetten of een richtlijn volgen om zich te laten adviseren over deze samenwerkingen
- Twee universiteiten, Wageningen University & Research en de TU Eindhoven, gaan de samenwerkingen met Israëlische instellingen niet toetsen, ondanks aandringen van studenten om dit wel te doen
- Vijf universiteiten hebben een of meerdere van samenwerkingen met Israëlische instellingen inmiddels opgeschort, verbroken of niet verlengd
Trainingen voor Israëlisch leger
Een aantal Nederlandse universiteiten heeft besloten bepaalde samenwerkingen op te schorten. Zo stopt de Radboud Universiteit in Nijmegen voorlopig met de samenwerking met de Hebrew University in Jeruzalem, omdat hun onderzoekscommissie meldt dat die universiteit onder meer studenten traint voor de militaire inlichtingendienst van het Israëlisch leger.
De Universiteit Utrecht besloot recent met een project te stoppen en geen nieuwe samenwerkingen met Israëlische instellingen aan te gaan totdat een nog op te richten commissie hierover kan adviseren.
'Nu niet aan de orde'
Twee universiteiten zeggen geen onderzoek te doen naar hun samenwerkingen met Israëlische instellingen. Het gaat om Wageningen University & Research (WUR) en de Technische Universiteit in Eindhoven.
De WUR zegt hierover dat het bevragen van de samenwerkingen op dit moment niet aan de orde is. De TU Eindhoven laat weten dat de academische gemeenschap 'meer dan wie ook actief kunnen bijdragen aan dialoog in Israël'.
'Eigenlijk een schande'
Pascal* is student biologie aan de WUR en betrokken bij de studentenprotesten op de universiteit. Hij snapt niet dat de WUR heeft besloten om de samenwerkingen met Israëlische instellingen niet te toetsen.
"Het is sowieso goed om kritisch te kijken naar de banden die een universiteit heeft", vindt hij. "Dat is wel het minste wat je kan doen in het geval van een potentiële genocide en oorlogsmisdaden. Het feit dat onze universiteit die stap niet eens durft te zetten, dat vinden wij eigenlijk een schande."
Niet in gesprek willen
Een jaar geleden heeft een groep studenten een kamp opgezet uit protest tegen de banden die de WUR onderhoudt met Israëlische instellingen. Chris* is pas afgestudeerd en zegt dat de demonstranten zich niet serieus genomen voelen door het universiteitsbestuur.
"Dit jaar hebben wij meerdere keren bij de Raad van Bestuur aangegeven dat we met ze in gesprek willen, dat we willen praten over de situatie", vertelt hij. "Er zijn uitspraken geweest van het Internationaal Gerechtshof, Amnesty International en Human Rights Watch over Israël. We hebben daarop tot tweemaal toe te horen gekregen dat hun positie niet is veranderd en dat ze niet met ons in gesprek willen gaan."
'Onrust in stand gehouden'
Voorzitter Abdelkader Karbache van de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) snapt de houding van universiteiten niet. Hij ziet dat er onder studenten 'enorm veel onrust is over dit onderwerp'. "Als je dan als universiteit kiest om er zo min mogelijk over te zeggen, dan houd je die onrust in stand."
"We weten dat er bedreigingen zijn naar universiteiten, dus ik snap dat er mensen zijn die wat voorzichtiger zijn", gaat Karbache verder. "Maar als we zien wat voor vernietiging er plaatsvindt en hoeveel doden er vallen in Gaza, vind ik het heel jammer dat universiteiten niet hun verantwoordelijkheid nemen als wetenschappelijk kennisbaken van Nederland."
*Pascal en Chris zijn verzonnen namen, hun echte namen zijn bekend bij de redactie