Liever plasma dan bloedcellen: waarom bloedbank Sanquin donoren oproept om over te stappen
Er is een tekort aan bloedplasma. Daarom vraagt bloedbank Sanquin bloeddonoren over te stappen naar plasmadonatie. Dat wordt gebruikt voor de ontwikkeling van nieuwe medicijnen. Ook voor hemofiliepatiënt Cees Smit maakte bloedplasma het verschil.
Al tientallen jaren heeft Cees (74) als hemofiliepatiënt te maken met medicatie die voortkomt uit het plasma van donoren. Het zorgde voor een omwenteling in zijn leven, vertelt hij. Maar er is niet genoeg om aan de vraag te voorzien in Nederland, en dus roept bloedbank Sanquin op tot donoren.
Bloedplasma als redding
Al jong werd de ernstige afwijking in de bloedstolling bij Cees geconstateerd, maar in die tijd was er nog geen behandeling voor. "Dat betekende heel veel ziekenhuisopnames en heel veel kritieke toestanden."
In zijn tienerjaren veranderde onderzoek naar bloedplasma zijn leven: het kon gebruikt worden om de stolling tegen te gaan. "Terwijl artsen vroeger tegen mijn ouders zeiden dat ze er rekening mee moesten houden dat hun zoon niet oud werd. Ik ben inmiddels bijna 75."
Info
Wat is bloedplasma?
Bloedplasma is de vloeistof waarin rode en witte bloedcellen en bloedplaatjes zweven, en die de cellen vervoert door het lichaam. Het bestaat voor het grootste gedeelte uit water en verder uit eiwitten, zouten, vetten en suikers. Het wordt zowel voor transfusies als voor de ontwikkeling van geneesmiddelen gebruikt, volgens bloedbank Sanquin.
Minder vraag naar bloedcellen
Maar plasma dat nu wordt verkregen uit bloeddonaties is dus niet genoeg. Dat geldt voor Nederland, maar ook in de rest van Europa is er een tekort. Dat terwijl de vraag naar bloedcellen ondertussen al jaren daalt.
Merlijn van Hasselt van bloedbank Sanquin legt uit: "Als we kijken naar de afgelopen 10 tot 20 jaar, merken we dat de vraag naar rode bloedcellen en bloedplaatjes heel gestaag afneemt." Dat komt onder andere doordat ziekenhuizen efficiënter met bloedverlies omgaan, legt hij uit.
Plasma nodig
Tegelijkertijd: "We zien dat de vraag naar plasma - de vloeistof waarin al die cellen ronddrijven door je aderen - groeit." En die groei komt weer doordat de diagnostiek is verbeterd, gaat hij verder.
"Er worden ook meer mensen gevonden met mildere uitingen van bepaalde ziektes, waar diezelfde plasmageneesmiddelen bij ingezet kunnen worden. Dus je merkt dat er gaandeweg steeds meer mensen zijn die een vraag hebben naar zo'n geneesmiddel."
Belangrijke eiwitten
In plasma zitten namelijk eiwitten waaruit geneesmiddelen worden gemaakt, legt Van Hasselt uit. Geneesmiddelen waar veel vraag naar is.
"Die eiwitten hebben hele specifieke, belangrijke functies voor het functioneren van je lichaam. Denk aan bloedstolling, afweer tegen infecties. Denk aan het transport van andere belangrijke stoffen. Dat zijn eiwitten waar sommige mensen tekorten aan hebben. En dan help je dus patiënten met chronische stoornissen."
VS: geld voor plasma
En zo werd ook Cees geholpen. Toch is hij ook kritisch op de plasmamarkt. Door de stijgende vraag wordt er nog steeds plasma geïmporteerd uit Amerika, en dat is een risico, vindt hij. Want in Amerika worden bloed- en plasmadonoren geworven door ze te betalen. Dat betekent volgens Cees dat "het vaak het armere deel van de bevolking is dat plasma verkoopt, om hun schulden af te lossen of boodschappen te kunnen doen."
"Die hebben over het algemeen grotere risico's op ziektes en een slechte gezondheid", gaat Cees verder, "mede omdat ze twee keer per week hun bloedplasma mogen verkopen."
Risico
Een groot verschil met Europa, waar doneren tegen betaling verboden is. "In Nederland wordt er niet voor plasma en bloed betaald, en je mag ook maar eens in de 2 weken je plasma geven", weet Cees.
Van Hasselt vult aan: "De reden erachter is dat het te maken heeft met bloedveiligheid. Je wil dat mensen zonder bezwaren kunnen doneren, en als iemand om welke reden dan ook afhankelijk is van een vergoeding voor bloeddonatie, dan zou het kunnen zijn dat die persoon bijvoorbeeld niet helemaal eerlijk de vragen beantwoordt die moeten bepalen of de donor veilig bloed geven kan."
Hiv en hepatitis-C via plasma verspreid
De gevolgen daarvan werden duidelijk in de jaren 80, toen er andere virussen door middel van bloedplasma werden verspreid, vertelt Cees. "Dat was het heel spannend, omdat toen bleek dat hiv en hepatitis-C in het menselijk bloedplasma konden zitten. En met name door het gebruik van Amerikaanse betaalde donoren is wereldwijd vrijwel de gehele groep met hemofilie besmet geraakt met hiv en het hepatitis-C-virus."
Ook hij ondervond de risico's aan den lijve. "Ik ben zelf ook besmet geraakt met hepatitis C en ook met hiv." Cees heeft geluk, en redt het met hiv-medicatie.
Afhankelijkheid verminderen
Reden genoeg voor Sanquin om minder afhankelijk van buitenlandse import te willen zijn, vertelt Van Hasselt. "Binnen Europees verband hebben we ook vastgesteld dat we die afhankelijkheid moeten verminderen."
"Als er een moment komt dat we echt naar onze eigen mensen moeten kijken en dat daar onvoldoende plasma als grondstof vandaan kan komen, dan moeten we daar dus meer mensen voor enthousiasmeren", zegt hij.
'Groot gevaar'
In heel Nederland zijn er per dag zo'n 3.000 bloed- en plasmadonaties. Toch is het niet genoeg, en vraagt Sanquin daarom actief aan donoren om over te stappen naar plasmadonor.
Broodnodig, ook volgens Cees. "De wispelturigheid van Trump is zodanig dat hij er op elk moment van de dag een einde aan kan maken. En dat is echt een heel groot gevaar."