Latijn, wierook en gregoriaans gezang: katholieke jongeren in Nederland hopen op paus die aandacht heeft voor oude tradities
De kardinalen zijn in conclaaf om een nieuwe paus te kiezen. En die lijkt er een bijzondere opdracht bij te krijgen. Onder jongeren groeit namelijk de belangstelling voor de traditionele mis, iets waar paus Franciscus zelf niet zo blij mee was.
Lars Benthin (31) is zo'n jongere. Hij noemt zichzelf een 'baby-katholiek'. Hij groeide op zonder religie, maar 3 jaar geleden werd hij met Pasen samen met zijn vrouw gedoopt. "Dat moment vergeet ik nooit. Het was spannend, maar ook zo bijzonder. Als ik eraan terugdenk, krijg ik nog steeds kriebels."
Balans en structuur
Voor Lars betekent het geloof balans en structuur, maar vooral ook het vertrouwen om los te kunnen laten. "Ik heb mijn leven lang dwangmatig gezocht naar controle en zingeving, naar een diepere betekenis. Het geloof gaf me de rust om te kunnen zeggen: 'God, ik leg mijn angsten in uw handen. Ik doe wat ik kan, en dat is genoeg.'"
Eind vorig jaar richtte hij Credo Katholiek op, een online platform dat jongeren de mogelijkheid biedt om zich online én offline te verdiepen in het katholiek geloof. Een populaire influencer op dit platform is Romy Kersten, die via TikTok duizenden jongeren bereikt met haar geloofsverhalen.
De 'oude mis', ook wel de Tridentijnse mis genoemd, is een heel traditionele viering, waarbij de priester met zijn rug naar het volk staat. De mis is plechtig en stil, met veel vaste rituelen en nadruk op het mysterie. De mis is in het Latijn en er wordt bijvoorbeeld wierook gebruikt.
In de jaren 60 werd deze mis hervormd, in het Tweede Vaticaans Concilie. De mis was voortaan in volkstaal, er was meer openheid naar andere religies en meer betrokkenheid tijdens de dienst van gewone gelovigen.
In 2021 beperkte paus Franciscus de Tridentijnse mis met het document Traditionis Custodes. Hij bepaalde dat deze mis niet zomaar in parochiekerken meer gevierd mocht worden omdat hij vond dat de mis vaak leidde tot verdeeldheid en verzet tegen vernieuwing.
'Opgetild uit alledaagse'
Lars merkt dat jonge mensen, opgegroeid met social media en in de informatiemaatschappij, zoeken naar iets wat geworteld is. "De 'oude mis', met al zijn rituelen, geeft jongeren die houvast. Met Latijn, wierook en gregoriaans gezang word je even uit het alledaagse getild en meegevoerd in het goddelijke, het hogere. Juist doordat je het niet verstaat."
"En dat is een fijn gevoel", gaat hij verder. "Maar ik merk ook: als alles in het Latijn is, en je begrijpt de woorden niet, dan mis je wel een boodschap. Dus ik begrijp wel waarom de oudere generatie de mis toegankelijker heeft willen maken."
Balans bewaren
"Voor de nieuwe paus zal de uitdaging zijn om de balans te bewaren tussen de wens van vooral oudere generaties om regels te versoepelen en de behoefte van jongeren aan meer structuur", denkt Lars. Hij mijdt in zijn antwoord bewust de woorden 'conservatief' en 'progressief'.
"Die woorden zijn te politiek en te werelds: ze doen geen recht aan de geestelijke dimensie van de kerk. Zoals kardinaal Eijk zei: 'Ik ben niet progressief, niet conservatief, maar katholiek.' Het gaat niet om ideologie, maar om trouw blijven aan de kern van het geloof en de traditie. Ik zie het herwaarderen van bijvoorbeeld de klassieke mis als een onderdeel van die lange zoektocht naar het goddelijke, die al 2000 jaar gaande is."
In Frankrijk is het aantal volwassenen dat zich heeft laten dopen vorig jaar flink gestegen, vooral onder jongeren. In Nederland worden geen specifieke data hierover bijgehouden, maar de bisdommen hier zien ook een toename in de leeftijdsgroep tussen de 17 en 35 jaar.
Zo lieten zich in het bisdom Den Bosch vorig jaar achttien jongeren dopen, na jaren waarin er nauwelijks nieuwe toetreders waren. Ook is het kerkbezoek in Nederland toegenomen: in 2024 woonden 94.100 mensen in Nederland een katholieke viering bij. Dat zijn er 2.200 meer dan het jaar ervoor.
Meer interesse
Ook bij het katholieke Omega Magazine merkt redacteur Michel Letteboer dat de interesse in het katholieke geloof onder jongeren toeneemt.
"Ze reageren op video's op TikTok, volgen de Instagram-pagina en zoeken contact. Soms leidt dat zelfs tot een doop of een vormsel. Dat hadden we 5 jaar geleden niet gedacht", vertelt hij.
'Ze verlangen naar verdieping'
Volgens Michel zoeken jongeren naar rust, richting en structuur in een wereld vol ruis en onzekerheid. Dat ze in hun zoektocht uitkomen bij de 'oude mis' verbaast hem helemaal niet.
"Ze verlangen naar verdieping, naar iets wat stevig staat. Het is niet omdat ze terug willen naar vroeger of vooruitgang willen tegenhouden. Jongeren die zich tot de traditionele liturgie voelen aangetrokken, geven vaak aan dat ze zich niet gehoord voelen. Maar tegelijkertijd heeft paus Franciscus deze vorm in 2021 juist ingeperkt, omdat hij vond dat ze niet voldoende verbindend was en soms gebruikt werd als protest tegen vernieuwing in de kerk."
Geloof niet als wapen
Dat zorgt voor spanningen. De nieuwe paus zal zich bewust moeten zijn van de kloof die groeit tussen aanhangers van de oude en de nieuwe mis, volgens Michel.
"De paus moet een verbinder zijn, die ruimte maakt voor verschillende manieren om het geloof te beleven zonder dat de één als beter wordt gezien dan de ander. Het geloof mag nooit een wapen worden in een culturele strijd. Jezus is geen ideologie. Je moet je niet vormen naar een Jezus die jou goed uitkomt, maar je laten vormen door wie Hij werkelijk is."
Kardinale kanshebbers
Wie dat van de kardinalen het beste kan? "Ik denk dat veel jongeren hopen op iemand als kardinaal Sarah", zegt Michel. Hij bedoelt hiermee kardinaal Robert Sarah uit Guinee.
"Hij is duidelijk, trouw aan de leer, een sterke denker. Dat spreekt aan. Maar misschien is hij te uitgesproken voor West-Europa", voegt Michel eraan toe. "Zelf vind ik kardinaal Eijk een heel sterke kandidaat. Hij is theologisch scherp, een verbinder, maar zijn Nederlandse achtergrond maakt de kans klein. Men ziet Nederland toch als een randgebied van de katholieke wereld. Onterecht, denk ik. Want inhoudelijk zou hij een hele goede paus zijn."
Broederschap belangrijk
Ook kardinaal Tagle uit de Filipijnen zou volgens Michel goed kunnen voortbouwen op Franciscus' koers. "Hij is vriendelijk, verbindend, met oog voor de ander. Net als kardinaal Parolin, al is hij misschien te zachtaardig om staande te blijven in de harde Vaticaanse cultuur."
"Paus Franciscus was daarin uniek. Een leider met gezag, maar ook met tederheid. Iemand die durfde te buigen, letterlijk: hij kuste de voeten van Afrikaanse leiders, als gebaar van verzoening."
'We hebben één Vader'
"Wat ik mooi vond aan hem", gaat hij verder over de overleden paus, "is dat hij laat zien dat het geloof draait om ontmoeting, om broederschap. Of je nou katholiek bent of moslim, we hebben één Vader."
"Er zijn katholieken die zeggen: 'Allah is een andere god.' Maar dat kan niet. Als je gelooft in één God, dan is er ook maar één. We naderen Hem op verschillende manieren, maar Hij blijft dezelfde", zegt hij stellig. "En dat vraagt om dialoog, om openheid. En daar heeft de paus een belangrijke taak in. Want ik zie jongeren die huiverig zijn voor de islam. En daar moeten we voor waken."